Wat is de oudste film ooit? Wanneer kwamen filmmakers op het idee om geluid toe te voegen aan films? En wie bedacht de allereerste sequel? Scientias.nl neemt u mee terug in de tijd. Van vergane zwart-wit-films tot digitale blockbusters als Avatar en Inception: films zijn niet meer weg te denken uit ons leven. En dat is misschien maar goed ook!
De opkomst van fotografie, de uitvinding van projectie en de introductie van celluloid rollen (1889) droegen allemaal bij aan de ontwikkeling van de eerste film. Fotografie is waar het allemaal mee begon. De oudste bewaard gebleven foto is hierboven te zien. De foto stamt uit 1826 en is gemaakt door Nicéphore Niépce. Er zijn enkele daken zichtbaar van huizen in het Franse dorpje Saint-Loup-de-Varennes. De hoge belichtingstijd van acht uur zorgde ervoor dat fotografie nog niet geschikt was voor het maken van films. Tussen 1826 en 1875 daalde de gemiddelde belichtingstijd van foto’s drastisch van enkele uren naar een fractie van een seconde.
Roundhay Garden Scene (zie hierboven) is een korte film uit 1888. Het is de oudste bewaard gebleven film. De film duurt nog geen twee seconden en bestaat uit 20 frames. In de film zijn vier mensen te zien: Adolphe Le Prince, Sarah Whitley, Joseph Whitley en Harriet Hartley. Zij lopen en dansen door de tuin van Joseph en Sarah Whitley in Roundhay (Verenigd Koninkrijk). Tien dagen na het schieten van deze film sterft actrice Sarah Robinson Whitley, de schoonmoeder van Adolphe. Ze werd 72 jaar oud. In 1890 gaat Louis LePrince, de regisseur van dit filmpje, per trein naar Londen om zijn uitvinding te patenteren. Bizar genoeg verdwijnt hij tussen Dijon en Parijs. Het is onduidelijk wat er met de regisseur is gebeurd. Adolphe Le Prince werd in 1902 in New York neergeschoten toen hij een getuigenverklaring aflegde met betrekking tot de verdwijning van zijn vader. Wie heeft er interessante complottheorieën?
Kinetoscoop
Iemand gooit geld in het apparaat en kan vervolgens via een kijkgaatje naar een korte animatie kijken. Zo konden kijkers bijvoorbeeld kijken naar een niesende Fred Ott, de assistent van Thomas Edison. De eerste kinetoscoop was in 1893 te zien op de wereldtentoonstelling in Chicago. De jaren daarna werd de individuele kijkmachine erg snel populair, bijvoorbeeld in circussen en op kermissen. De kinetoscoop was vanaf 27 december 1894 ook in Nederland te bezichtigen in Amsterdam. Kinetoscopen bleven niet erg lang succesvol en werden al snel ingehaald door normale projectoren in filmtheaters.
Filmtheaters
Rond 1900 verschenen de eerste filmtheaters in de Verenigde Staten. In 1908 waren er al meer dan 10.000 zogenoemde Nickelodeontheaters. Hierboven een collage van drie toppers: Le Voyage dans la Lune (de reis naar de maan) uit 1902, Alice in Wonderland (1903). Le Voyage dans La Lune is vermoedelijk de eerste science-fiction-film met – voor die tijd – bijzondere special effects. The Great Train Robbery is de allereerste western. De drie films zijn niet langer dan vijftien minuten. Waarom? Heel simpel: vijftien minuten was de lengte van één filmspoel. Daarnaast dachten regisseurs dat dit lang genoeg was, anders verloren de kijkers hun aandacht.
Lange film
De eerste avondvullende film was The Story of the Kelly Gang uit 1906, een waargebeurd verhaal over de beruchte bushranger Ned Kelly. De bioscoopfilm duurde oorspronkelijk zeventig minuten, maar er zijn nog maar zo’n tien minuten bewaard gebleven. De film is gemaakt in Australië, het enige land waar tot 1911 avondvullende films werden vertoond. Daarna volgden andere continenten. Dankzij het succes van lange films als Queen Elizabeth en Cabiria besloten filmmakers om niet langer meer korte films te maken.
“Natuurlijk werd het nieuwe medium omhelsd door wereldleiders, die in film een nieuwe manier zagen om mensen te hersenspoelen”
Geluid
Hoewel de stomme film lange tijd erg populair was, verschenen in de jaren twintig de eerste films met gesynchroniseerd geluid. Dit houdt in: het geluid is opgeslagen op dezelfde rol als de film, niet op een aparte grammofoonplaat. Don Juan (1926) was de eerste grote bioscoopfilm met gesynchroniseerd geluid, alhoewel de film zonder geluid opgenomen is. Er zijn dus geen conversaties te horen, enkel achtergrondmuziek en geluidseffecten. The Jazz Singer (1927) is de eerste film met gesproken tekst. Een beroemd citaat uit deze film is “Wait a minute, wait a minute, you ain’t heard nothin’ yet! Wait a minute, I tell ya! You ain’t heard nothin’! You wanna hear “Toot, Toot, Tootsie”? All right, hold on, hold on….” Natuurlijk werd het nieuwe medium omhelsd door wereldleiders, die in film een nieuwe manier zagen om mensen te hersenspoelen. De eerste commerciele propagandafilm was The Bond, een komische film van Charlie Chaplin over de Eerste Wereldoorlog. De beroemdste propagandafilm is ‘Triumph of the Will’, een film die in 1934 goedgekeurd is door Adolf Hitler. De dictator heeft overigens een flinke rol in de film.
Animatiefilm
Sneeuwwitje en de zeven dwergen was de eerste Amerikaanse animatiefilm die langer dan een uur duurde. Het was tevens de eerste lange film van Disney. De film is gebaseerd op het gelijknamige sprookje van de Gebroeders Grimm en gaat over de beeldschone Sneeuwwitje, haar jaloerse stiefmoeder en zeven behulpzame dwergen. De productie van Sneeuwwitje verliep moeilijk, omdat niet veel mensen toekomst zagen in een lange animatiefilm. Walt Disney nam een tweede hypotheek op zijn huis, aangezien het budget van 1,5 miljoen dollar torenhoog was voor die tijd. Gelukkig is alles uiteindelijk goed terecht gekomen. De film bracht kort na de release al acht miljoen dollar op. En Walt Disney? Die investeerde het geld in Pinokkio, de tweede grote animatiefilm van Disney.
Sequel
The Godfather wordt anno 2011 nog steeds gezien als één van de beste films aller tijden. De misdaadfilm uit 1972 vertelt het verhaal van een maffiafamilie uit New York. Het bleef niet bij één film, want al snel na het eerste deel verscheen The Godfather II in de bioscoop. Ook dit deel van de trilogie werd goed ontvangen door het publiek. De successen van sequels als The Godfather II (1974), Star Trek II: The Wrath of Khan (1982) en Star Wars: The Empire Strikes Back zorgden ervoor dat steeds meer filmmakers iets zagen in het maken van een sequel. De allereerste sequel? Dat is Fall of a Nation uit 1916. Deze film verscheen een jaar na Birth of a Nation. Fall of a Nation bracht niet genoeg geld op, waardoor schrijver Thomas Dixon besloot om een tweede deel te produceren om te cashen. Maar wie wil nog herinnerd worden aan sequels als Jaws: The Revenge, Caddyshack II en Jurassic Park III? Wij in ieder geval niet!
“Tegenwoordig worden vrijwel alle animatiefilms met de computer gemaakt. En dat hebben we vooral te danken aan het succes van Buzz Lightyear”
De impact van de computer
Toy Story is de eerste volledig computergeanimeerde film. In 1988 maakte het bedrijf Pixar een kort animatiefilmpje met de titel Tin Toy. De hoofdrol gaat naar Tinny, een stuk speelgoed. In 1990 probeerde Pixar een televisiespecial met de naam ‘A Tin Toy Christmas’ te pitchen. Een jaar later tekende het bedrijf een contract met Disney om de personages uit Tin Toy in een film te plaatsen. Het resultaat is Toy Story. De film bleek een groot succes te zijn en al snel besloten meer studios om computergeanimeerde films te produceren. Tegenwoordig worden vrijwel alle animatiefilms met de computer gemaakt. En dat hebben we vooral te danken aan het succes van Buzz Lightyear en cowboy Woody.
Het grootste succes
Avatar is de meest succesvolle bioscoopfilm ooit. De film bracht wereldwijd al meer dan 2,7 miljard dollar op! De sciencefictionfilm neemt kijkers mee naar de maan Pandora. In het jaar 2154 gaat een aards mijnbouwbedrijf naar Pandora om unobtanium, een kostbaar mineraal, te delven. Op Pandora leven de Na’vi, een soort menselijke wezens. Zij eren een heilige boom, de zogenaamde Tree of Souls. De mensen willen deze heilige boom kappen, omdat er veel unobtanium onder de boom ligt. Het resultaat is een strijd tussen de mensen en de Na’vi. Avatar dankte het succes vooral aan 3D-versie, die in heel veel theaters en bioscopen te zien was. Avatar was niet de eerste 3D-film ooit. Die eer gaat naar The Power of Love, die in het jaar 1922 (!) in 3D te zien was. Bezoekers gebruikten speciale brilletjes om de film in 3D te zien. Eigenlijk is er in bijna 90 jaar vrij weinig veranderd. Alhoewel, wellicht is het in de nabije toekomst om 3D-beelden zonder een brilletje te bekijken.